استادان دانشگاه در اینستاگرام چه می کنند؟ | «نظریه‌پردازی» را بی‌خیال شو «جشن تولد» را بچسب!

محدثه شوشتری | شهرآرانیوز؛ درست در روز‌هایی که بحث و مناقشه بر سر محدودسازی اینترنت و دسترسی به شبکه‌های اجتماعی بالا گرفته، نتایج مطالعات پژوهشی درباره فعالیت «استادان دانشگاه و اعضای هیئت‌های علمی دانشگاه‌ها در اینستاگرام» منتشر شده است. انتشار نتایج این مطالعات برای اولین بار، جای تأمل برای تصمیم سازان حوزه فضای مجازی هم دارد. در این شرایط موافقان و مخالفان این طرح دربرابر یکدیگر به صف آرایی پرداخته اند؛ دست اندرکاران کسب وکار‌های اینترنتی نگران زمین خوردنشان هستند، نهاد‌های صنفی ازجمله نظام صنفی رایانه‌ای از عواقب محدودسازی اینترنت می‌گویند، توده‌های مردم هم در بین مشکلات مختلف روزمره، از این طرح ناراضی هستند؛ و البته نسل جوان به ویژه دانشجو و دانشگاهی مخالفت‌ها و نگاه خاص خود را به این طرح دارند. از همین رو پژوهش رفتار استادان دانشگاه در اینستاگرام، زاویه جدیدی را بین ارتباطات اجتماعی ازجمله نسل جوان و دانشجو با بدنه دانشگاهی ارائه می‌دهد.

به گزارش شهرآرا، این پژوهش که برای اولین بار در سلسه برنامه‌های مجازی با عنوان «کرسی ترویجی» ارائه شد، به نوعی از سبک زندگی و ارتباطات بین دانشجویان و نسل جوان با استادان دانشگاه اشاره می‌کند. صفحات اینستاگرام استادان دانشگاه که هم نقش مدرس دانشگاه را برای دانشجویانشان دارند و هم در جایگاه کارشناس سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و... هستند، در این طرح بررسی شده است.
صاحب این کرسی ترویجی، بهارک محمودی، دکترای علوم ارتباطات اجتماعی و استادیار دانشگاه علامه طباطبایی، است که این طرح پژوهشی را ارائه می‌کند. او می‌گوید: برای بررسی چگونگی فعالیت استادان دانشگاه در شبکه اجتماعی اینستاگرام، فقط صفحات استادانی را بررسی کرده که عمومی بوده اند، نه خصوصی. همچنین صفحات استادانی را موردمطالعه قرار داده است که متن‌ها و مطالب ارائه شده در آن ازسوی خود استادان بارگزاری شده است، نه اینکه نشانی به اسم استاد دانشگاهی باشد، اما از سوی فرد یا افرادی دیگر مدیریت شود.

 

به گفته دکتر محمودی، حضور فعال استادان دانشگاه در شبکه‌های اجتماعی به نوعی با آشکار و شفاف کردن ذهنیات آن ها، تصویری متفاوت‌تر از جایگاه سنتی و دست نیافتنی استادی را در اختیار کاربران گذاشته است. در گذشته خیلی از دانشجویان به طور نمونه اگر دوست داشتند بدانند استادان دانشگاه آنان چه فیلم‌هایی نگاه می‌کنند، چه کتاب‌هایی می‌خوانند، به چه مکان‌هایی برای تفریح می‌روند، آخر هفته و اوقات فراغت خودشان را چگونه می‌گذرانند، چه موسیقی‌ای گوش می‌دهند، چه عقاید و نظری درباره رویداد‌های روزمره دارند و... اطلاعاتی به دستشان نمی‌رسید، اما با حضور در شبکه‌های اجتماعی بیشتر این موارد را می‌بینند. سؤال‌هایی را که دارند، می‌پرسند و درواقع سطح ارتباطات اجتماعی دانشجویان و دانشگاهیان از جایگاه سنتی تغییر کرده است. در سایر گروه‌ها هم این مصداق دارد که در شبکه‌های اجتماعی با انتشار اظهارنظر‌ها و ارتباط با دنبال کنندگان، افکار و آدم‌ها دست یافتنی‌تر شده اند.

نتیجه دیگری که در این طرح مطالعاتی بیان شد و درواقع به جز قشر استادان دانشگاه شامل خیلی از اقشار دیگر جامعه هم می‌شود، بحث دست به عصا بودن و نبودن افـــراد شاغل و صاحب منصب است. اینکه اگر هنوز اول راه و نیمه راه هستند، در شبکه‌های اجتماعی برای ابراز عقاید و انتقاد و تحلیل از رویداد‌های روزمره کشور دست به عصا راه می‌روند، اما اگر به بازنشستگی رسیده اند یا سال‌های متمادی از تثبیت جایگاه شغلی شان گذشته، راحت‌تر در شبکه‌های اجتماعی اظهار نظر می‌کنند. به گفته دکتر محمودی، در صفحات اینستاگرام استادان دانشگاهی که سن و سال بیشتری دارند یا به دوران بازنشستگی نزدیک اند، مسائل عرصه عمومی و روزانه بیشتر مشاهده می‌شود. برای همین در اینجا این سؤال مطرح می‌شود که چگونه می‌توان با این قواعد پیچیده در اجتماع ما هویت دانشگاهی را به اجرا گذاشت؟

سرفصل دیگری از این پژوهش به موضوع دیده شدن در بیان دیدگاه‌ها و اظهارنظر‌ها و... پرداخته است. بررسی‌های صورت گرفته از صفحات اینستاگرام استادان دانشگاه نشان داده که آن‌ها مصاحبه ها، یادداشت‌ها و گفتگو‌های منتشرشده شان در روزنامه‌ها و نشریات مکتوب را مجدد در صفحات اینستاگرام خود بازنشر می‌کنند؛ چون اعتقاد دارند که در روزنامه‌ها مطالب کمتر دیده می‌شود، اما در فضای مجازی و به ویژه اینستاگرام بهتر و بیشتر این مطالب دیده می‌شوند. این همان نگاهی است که بسیاری دیگر از کاربران هم به اینستاگرام دارند؛ اینکه قدرت دیده شدن در این شبکه اجتماعی خیلی بیشتر از دیگر رسانه‌های جمعی و ارتباطی است.

به گفته این پژوهشگر، برخلاف تصور عمومی که تصور می‌شود زنان در شبکه اجتماعی اینستاگرام بیشتر حضور دارند و فعال‌تر هستند، در صفحات بررسی شده ویژه استادان دانشگاه، این صفحات مردانه بوده اند و بیشتر استادان مرد بوده اند که به انتشار اطلاعات پرداخته اند تا استادان زن.

نکته دیگری که در این طرح مطالعاتی جای تأمل دارد، استقبال و پسندیده شدن مطالب شخصی نسبت به مسائل کاری است. با اینکه بیشتر دنبال کنندگان صفحات استادان دانشگاه، فعالان حوزه آکادمیک را شامل می‌شوند، مجموعه تصاویر جشن تولد‌ها و سالگرد‌های ازدواج بیشترین میزان محبوبیت را بین دنبال کنندگان دارند تا مطالب تئوری و آکادمیک.

 

در ادامه این برنامه که به صورت مجازی برگزار شد، استادان شرکت کننده به نقد و بررسی این طرح مطالعاتی پرداختند. این برنامه با پرسش و پاسخ دانشجویان و استادان به پایان رسید.